Interpretacja pojęcia działalności badawczo-rozwojowej przy rekonstrukcji norm regulujących podatek od osiągniętego przez podatnika kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

30 listopada 202326 stycznia 2024

OPRACOWANIE EKSPERCKIE ZREALIZOAWANE ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO INSTYTUTU WOLNOŚCI – CENTRUM ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO W RAMACH RZĄDOWEGO PROGRAMU ORGANIZACJI OBYWATELSKICH PROO NA LATA 2018 – 2030.

WSTĘP

W dobie nieustannie postępującego rozwoju technologicznego i wzrostu znaczenia innowacji, działalność badawczo-rozwojowa staje się kluczowym czynnikiem kształtującym nowoczesną gospodarkę. Zrozumienie prawnych i podatkowych aspektów tej działalności, szczególnie w kontekście osiągania dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, jest niezbędne do pełnego wykorzystania jej potencjału ekonomicznego. Niniejsza praca ma na celu analizę norm prawnych regulujących podatek od dochodu osiągniętego przez podatników, którzy generują przychody z praw własności intelektualnej, powstałych w wyniku działalności badawczo-rozwojowej.

Wybór tego tematu jako przedmiotu analizy w eseju wynika z głębokiego zainteresowania autorki dynamicznym polem prawa podatkowego, finansowego oraz prawa własności intelektualnej. Autorka dąży do zrozumienia, jak obecne regulacje wpływają na interpretację i praktyczne wykorzystanie praw własności intelektualnej, a także jak te regulacje oddziałują na działalność badawczo-rozwojową przedsiębiorstw. Zasadniczym celem pracy jest dokładne zbadanie, w jaki sposób aktualne regulacje prawne definiują i interpretują działalność badawczo-rozwojową w kontekście obowiązujących przepisów podatkowych.. W kontekście tej analizy, praca ta ma na celu nie tylko zrozumienie obowiązujących norm prawnych, ale także formułowanie postulatów de lege ferenda, które mogłyby przyczynić się do lepszego dostosowania prawa do szybko zmieniającego się środowiska gospodarczego i technologicznego.

Poprzez syntezę obecnych regulacji i przemyśleń na temat przyszłych zmian, niniejsza praca aspiruje do stworzenia kompleksowego obrazu roli, jaką działalność badawczo-rozwojowa odgrywa w kontekście prawa podatkowego i własności intelektualnej, dostarczając cennych wskazówek dla przedsiębiorców, teoretyków oraz praktyków prawa.

§1. Definicja działalności badawczo-rozwojowej – problematyka opodatkowania w przypadku osób prawnych

Definicja działalności badawczo-rozwojowej w kontekście polskiego prawa podatkowego obejmuje szeroki zakres działań związanych z innowacjami i rozwojem nowych technologii lub usprawnień w istniejących produktach czy procesach. Ulga podatkowa na działalność B+R przysługuje podatnikom, którzy prowadzą tego typu działalność i jednocześnie uzyskują przychody inne niż z zysków kapitałowych. Działalność B+R, określona w ustawie CIT, obejmuje badania naukowe oraz prace rozwojowe. Ulga podatkowa polega na odliczeniu od podstawy opodatkowania tzw. „kosztów kwalifikowanych”, które są związane z prowadzoną działalnością B+R i zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym nie może przekroczyć dochodu uzyskanego z przychodów innych niż zyski kapitałowe.

Koszty kwalifikowane mogą obejmować m.in. wynagrodzenia pracowników zaangażowanych w działalność B+R, nabycie specjalistycznego sprzętu, usługi doradcze, czy koszty związane z utrzymaniem patentu. W przypadku straty lub gdy dochód jest niższy od kwoty odliczeń, odliczenie można przenieść na kolejne lata podatkowe. Ponadto, dla podatników posiadających status centrum badawczo-rozwojowego przewidziano dodatkowe możliwości odliczeń. Ulga ta jest jednak traktowana jako pomoc publiczna i podlega odpowiednim ograniczeniom. W świetle tych regulacji, działalność badawczo-rozwojowa jest ważnym elementem polityki innowacyjności i rozwoju gospodarczego, oferując podatnikom istotne wsparcie finansowe w formie ulg podatkowych.

Rozbudowując powyższą definicję w kontekście polskiego prawa podatkowego, należy podkreślić, że obejmuje ona nie tylko innowacje i rozwój nowych technologii, ale także wszelkiego rodzaju prace mające na celu usprawnienie istniejących produktów czy procesów produkcyjnych. Kluczowe w tym zakresie jest to, że ulga podatkowa, przewidziana w ustawie CIT, stanowi znaczące wsparcie dla przedsiębiorstw angażujących się w te działania, a jednocześnie uzyskujących przychody z działalności innej niż zyski kapitałowe. Ulga ta, zdefiniowana w art. 18d ust. 1 ustawy CIT, umożliwia odliczenie od podstawy opodatkowania tzw. „kosztów kwalifikowanych”, co zgodnie z art. 18d ust. 2 ustawy CIT, obejmuje m.in. wynagrodzenia pracowników zaangażowanych w działalność B+R oraz związane z nimi składki na ubezpieczenia społeczne. Dodatkowo, podatnicy mogą odliczać koszty nabycia sprzętu specjalistycznego niebędącego środkiem trwałym, materiałów i surowców bezpośrednio związanych z działalnością B+R, jak również wydatki na ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i równorzędne, świadczone przez jednostki naukowe (art. 18d ust. 2 pkt 4-8 ustawy CIT).

W przypadku, gdy w roku podatkowym podatnik poniósł stratę lub jego dochód jest niższy od kwoty odliczeń, możliwe jest przeniesienie odliczenia na kolejne sześć lat podatkowych (art. 18d ust. 3 ustawy CIT). Jest to istotne rozwiązanie, które umożliwia firmom kontynuację inwestycji w działalność badawczo-rozwojową nawet w mniej korzystnych warunkach finansowych. Podatnicy posiadający status centrum badawczo-rozwojowego, zgodnie z art. 18d ust. 4 ustawy CIT, mają prawo do dodatkowych odliczeń, co obejmuje amortyzację od budowli, budynków, lokali wykorzystywanych w działalności B+R oraz koszty ekspertyz i opinii naukowych, nawet jeśli są one ponoszone na rzecz podmiotów innych niż jednostki naukowe. Podsumowując, ulga podatkowa dla działalności badawczo-rozwojowej jest ważnym instrumentem wspierającym innowacyjność i rozwój gospodarczy, stymulującym przedsiębiorstwa do inwestowania w badania i rozwój. W świetle obowiązujących przepisów, przedsiębiorcy mogą znacząco obniżyć swoje obciążenia podatkowe, co przekłada się na lepszą konkurencyjność i wzrost potencjału innowacyjnego polskiej gospodarki.

§2. Podatek od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej od osób prawnych.

Artykuł 24d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, określający zasady opodatkowania dochodów uzyskanych z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, stanowi istotny element wspierający działalność innowacyjną przedsiębiorstw. Podatek w wysokości 5% od takich dochodów jest preferencyjnym rozwiązaniem, mającym na celu promowanie inwestycji w badania i rozwój (B+R). Przepis ten obejmuje szeroki zakres praw własności intelektualnej, w tym patenty i prawa ochronne na wzory użytkowe, co rozszerza jego zastosowanie na różnorodne sektory gospodarki. W kontekście obliczania podstawy opodatkowania, kluczowe jest uwzględnienie kosztów związanych bezpośrednio z działalnością B+R oraz nabyciem wyników tych prac. Podstawa opodatkowania jest ustalana na podstawie sumy dochodów z tych praw w roku podatkowym, przy czym bierze się pod uwagę koszty poniesione na działalność B+R oraz nabycie wyników takich prac. Ustawa szczegółowo reguluje także kwestie związane z dochodami z licencji, metodami obliczania dochodu, a także zasadami odliczania strat. Ponadto, wprowadza obowiązek wykazania dochodu lub straty w zeznaniu podatkowym za dany rok podatkowy, co zwiększa przejrzystość i odpowiedzialność podatkową.

Szczególnie istotne jest, że przepisy szczegółowo regulują kwestie związane z dochodami z licencji oraz sposoby odliczania strat, co umożliwia firmom efektywne zarządzanie ich zobowiązaniami podatkowymi. Dodatkowo, obowiązek wykazania dochodu lub straty z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w zeznaniu podatkowym zwiększa przejrzystość i odpowiedzialność podatkową. W przypadku zmian statusu prawa własności intelektualnej, takich jak wycofanie zgłoszenia, ustawodawca przewiduje specjalne zasady opodatkowania, co jest ważnym aspektem w kontekście zarządzania ryzykiem prawnym i podatkowym. Ostatecznie, artykuł 24d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowi kluczowe narzędzie w polityce podatkowej, mające na celu stymulowanie rozwoju technologicznego i innowacyjności w polskiej gospodarce. Wsparcie to jest szczególnie istotne w kontekście globalnej konkurencji oraz szybko zmieniających się trendów technologicznych.

§3. Wnioski de lege lata i postulaty de lege ferenda.

W kontekście obecnego stanu prawnego, związane zwłaszcza artykułem 24d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, można wyciągnąć następujące wnioski. Niska stawka podatkowa 5% dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej stanowi istotne wsparcie dla przedsiębiorstw. Ta preferencyjna stawka podatkowa zachęca do inwestycji w badania i rozwój, a także komercjalizację innowacji. Dzięki temu przepisowi, przedsiębiorcy mogą skoncentrować większe środki finansowe na rozwoju nowych technologii i produktów, co przekłada się na zwiększoną konkurencyjność i innowacyjność. Ulga podatkowa obejmująca różnorodne formy własności intelektualnej, takie jak patenty, prawa ochronne na wzory użytkowe, czy prawa do programów komputerowych, umożliwia szerokie wykorzystanie tego rozwiązania przez różne sektory gospodarki. Jest to szczególnie ważne w dynamicznie rozwijającej się gospodarce opartej na wiedzy, gdzie innowacje mogą mieć wiele form i pochodzić z różnych dziedzin. Przepisy definiujące sposób obliczania podstawy opodatkowania i regulujące dochody z licencji charakteryzują się jasnością i precyzją. To zwiększa przejrzystość i ułatwia zarówno przedsiębiorcom, jak i organom podatkowym stosowanie i egzekwowanie tych przepisów. Jasno określone zasady minimalizują ryzyko nieporozumień i błędów, co jest korzystne zarówno dla stabilności finansowej przedsiębiorstw, jak i efektywności administracji podatkowej.

Ponadto, w kontekście samej wykładni terminu działalności badawczo-rozwojowej, precyzyjna definicja działalności badawczo-rozwojowej w ustawie CIT ma kluczowe znaczenie dla właściwego stosowania ulg podatkowych. Zrozumienie, co dokładnie kwalifikuje się jako działalność B+R, umożliwia przedsiębiorcom efektywne planowanie ich działań badawczych i rozwojowych oraz optymalizację korzyści podatkowych.

Postulaty de lege ferenda, które można zaproponować w kontekście obecnego stanu prawnego dotyczącego podatku od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, koncentrują się na kilku głównych obszarach. Po pierwsze, rozszerzenie zakresu kwalifikowanych praw własności intelektualnej na nowe formy innowacji i technologii. Taki krok pozwoliłby na lepsze dostosowanie przepisów do szybko zmieniających się realiów technologicznych i umożliwiłby przedsiębiorcom korzystanie z ulg podatkowych przy rozwijaniu nowych produktów i usług. Po drugie, wprowadzenie dodatkowych ulg podatkowych dla małych i średnich przedsiębiorstw miałoby na celu zniwelowanie barier wejścia dla mniejszych graczy na rynku innowacji.

Dzięki temu więcej małych i średnich przedsiębiorców mogłoby inwestować w działalność badawczo-rozwojową. Wreszcie, uproszczenie procedur administracyjnych i podatkowych w obszarze kwalifikowanych praw własności intelektualnej przyczyniłoby się do poprawy dostępności i zrozumienia ulg podatkowych dla wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od ich wielkości czy doświadczenia podatkowego. Wszystkie te postulaty mają na celu wspieranie innowacyjności i rozwoju technologicznego, co jest kluczowe dla dalszego wzrostu i konkurencyjności polskiej gospodarki.

Postulaty, a raczej postulat dotyczący interpretacji działalności badawczo-rozwojowej w ramach podatku CIT prezentuje się następująco. W celu dalszego wspierania innowacyjności i rozwoju technologicznego w polskiej gospodarce, proponuje się wprowadzenie bardziej szczegółowych wytycznych definiujących zakres działalności badawczo-rozwojowej kwalifikującej się do ulg podatkowych. Taka zmiana miałaby na celu zapewnienie większej jasności i pewności prawnej dla przedsiębiorców, a także ułatwienie administracji podatkowej oceny, czy konkretna działalność rzeczywiście spełnia kryteria działalności B+R. Wzrost przejrzystości w tym obszarze mógłby przyczynić się do efektywniejszego wykorzystania dostępnych ulg podatkowych, co z kolei sprzyjałoby dalszemu rozwojowi innowacyjnych przedsiębiorstw.

.BIBLIOGRAFIA

ŹRÓDŁA PRAWNE

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U.2023.2805 t.j.).

ORZECZNICTWO/INNE

Pismo z dnia 27 listopada 2023 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej 0111-KDIB1-3.4010.442.2023.3.JKU Ulga B+R w firmie produkującej wyroby z tektury.